HİSTRİONİK KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Histrionik kişilik bozukluğu, çok değişik koşullar altında ortaya çıkan, aşırı bir duygusallık ve dikkati çekme isteği ile belirli bir bozukluktur. Histrionik kişilik bozukluğu genellikle yetişkinliğin ilk dönemlerinde başlayan, aşırı duygusallık ve dikkat çekmek, çevresi tarafından onay arama ihtiyacının yüksekliği ile kendini belli eden kişilik bozukluğu olarak tanımlanmıştır. Narsistlerden farklı olarak çevreleriyle ilişkilerinin her dakikasına dikkat ederler.
Başkalarının ilgi ve muhabbetlerini çekebildikleri sürece canlı, neşeli, şevk dolu ve cilveli veya çapkındır. Kendileri grubun odağı olduğu sürece ilişkileri kuvvetlidir. Cinsel anlamda uygunsuz provokatif davranışlar sergileyebilir, duygularını etkileyici tarzda dışa vururlar. Bunun yanı sıra egosantrizm, kendine düşkünlük, sürekli takdir arzusu ve ihtiyaçlarına ulaşmak için sürekli psikolojik manipülasyonda bulunurlar.Tüm davranışları övgü almak ve beğeni toplamaya yöneliktir.
Bu nedenle histrioniklerin jest, mimik ve konuşmaları canlı, dramatik ve abartılıdır (”teatralizm”), Hasta sanki bir tiyatro sahnesinde rol yapan bir oyuncu gibidir.
Histrionik kişilik bozukluğuna sahip olan kişiler kendi kişisel durumlarını gerçekçi olarak değerlendiremezler ve karşılaştıkları güçlükleri abartma ve dramatize etme eğilimi sergilerler. Kolayca sıkıldıklarından çok sık iş değiştirebilirler ve hayalkırıklığı sorunu yaşarlar. Yenilik ve heyecan arzularından dolayı kendilerini tehlikeli durumlara sokarlar. Bu unsurlar onların daha büyük depresyona girmelerine sebep olabilir.
Şu belirtiler görülür;
Teşhirci davranış. Sürekli tatmin veya onay arayışı. Duyguların aşırı gösterilerek dramatize edilmesi. Örneğin yeni tanıştığı biriyle kucaklaşmak veya acıklı bir filmde kontrolsüzce ağlamak. Eleştiri veya onaylanmamaya karşı aşırı duyarlılık gösterirler. Monoton ve rutin yaşamdan çabuk sıkılır.
- Kişiliğinden gurur duyma, değişime karşı isteksizlik ve herhangi bir değişimi tehdit olarak algılama.
Uygunsuz şekilde kışkırtıcı davranış veya görünüm sergilemek. Somatik belirtileri kullanarak dikkati üzerine çekmeye çalışmak. İlgi merkezi olma ihtiyacı. Hayal kırıklıklarına karşı düşük tolerans. Ani kararlar almak. Duygusal hallerin hızlı değişimi. Bu haller başkalarına yüzeysel veya abartılı olarak görünebilir. İlişkilerin gerçekte olduğundan daha içten olması gerektiğine inanmak. İlişkileri fırtınalı ve doyumsuzdur. Başkaların kolay etkisinde kalırlar. Kolay hipnotize edilirler. Beden sağlığı ile ilgili yakınmalar çok görülür. Bunlar sık sık, iyi tanımlanamayan ağrılar, zayıflık, baş ağrısı a da halsizlik gibi yakınmalarla hekime başvururlar. Konversiyon bozukluğu ile somatizasyon bozukluğu, bunlarda daha kolay gelişir. Ağır stres altında ise dissosiyatif bayılma başta olmak üzere değişik dissosiyatif bozukluklar geliştirirler.
Kolay hayal kırıklığı nedeniyle intihar girişimleri oldukça sık görülür. Bazı ağır vakalarda intihar girişimleri, ilgi çekmenin başlıca yöntemi olabilir. Ancak her intihar girişimini manipülatif olduğunu düşünmek yanlıştır.
Etyoloji
Bu bozukluğun sebebi bilinmemektedir fakat bir yakınının ani kaybı, aile içinde sürekli kaygı doğuran bir hastalık bulunması, ebeveynlerin boşanması ve genetik sebeplerin etkili olabileceği düşünülmektedir. Histrionik kişilik bozukluğu erkeklerden daha sık kadınlarda teşhis edilmektedir, erkeklerde bazı benzer belirtilerle birlikte narsistik kişilik bozukluğu daha çok görülmektedir. Psikanalizin geçen yüzyıl başında ortaya attığı ”ödipal fiksasyon” kuramı ise günümüzde o denli revaçta değildir.
Genel popülasyondaki sıklığının % 2-3 dolaylarında olduğu tahmin edilmektedir.
Kadınlarda daha farklı görülür, fakat erkek hastalarda çıkar. Askerlik dönemimde çok sayıda konversiyon bozukluğu ile somatizasyon bozukluğu çok sayıda erkek hasta tedavi ettim. Ayrıca yapılandırılmış görüşmelerde yapılan bazı tarama çalışmaları erkek hastaların kadınlardan daha az olmadığını göstermiştir. Bunlar erkeksi özelliklerini abartarak dikkati çekmeye çalışırlar. Borderline kişilik bozukluğundan sonra hekime en fazla işi düşen kişilik bozukluğudur. Borderline ve narsistik kişilik bozuklukları ile bir arada bulunabilir.
