II.Dünya Savaşı sırasında amfetamin türevleri askerlerin zor koşullara direncini ve savaş gücünü artırmak amacıyla yaygın olarak kullanılmıştır. Bu amaçla Alman ve Japon ordusu metamfetamin kullanırken, Amerikan ordusu benzedrini tercih etmiştir.
Amfetamin ve türevlerinin öfori-çoşku yapıcı ve performansı artırıcı etkileri bunların kötüye kullanımına yol açmış ve kullanan bir alt kültürün oluşumuna neden olmuştur. Amfetamin ve türevlerinin kimyasal sentezlerinin kolay olması, bunların illegal yollarla üretilmesi ve kötüye kullanılmasını desteklemiştir.
Metamfetamin psikomotor stimmülan özellikli bağımlılık yapan amfetamin türevidir. Oral, buruna çekilerek ve enjeksiyon yolu ile alınabilir.
Amfetamin türevleri içinde iyi tanınan ürün metamfetamindir. Metamfetamin sokakta en fazla kötüye kullanılan ve en popüler olan amfetamin türevidir. Sokakta ”met” ”speed” ”kristal” ”buz”adıyla anılır.
Metamfetamin (kristal meth); uyarıcı ve halüsinasyon özelliği olan, 6-24 saat süren güçlü bir Öfori dediğimiz coşku oluşturan bir maddedir. Dolayısıyla aşırı bağımlılık yapma yeteneğine sahiptir.
Ancak MET dediğimiz metamfetamin suistimal edilmek üzere kaçak üretimi ile tanınmıştır. Amfetaminin Hidrojenize edilerek kolayca elde edilebildiği nden hemen her yerde üretilebilmektedir. “Meth lab” de denilen bu yerler, üretimi sırasında çıkan fosfattan ötürü kırmızı bir renge boyanır ve kedi idrarı kokusuna sahiptir.
MET kullanımı sonrası Uyanıklık, motivasyon ve kısa dönem beyin aktivitesini artıran madde yüksek dozlarda öforiye yani coşkuya neden olmaktadır. Madde alındığında tansiyon ve vücut sıcaklığı yükselir, göz bebekleri genişler. İshal, bulantı, kusma görülebilir .
Beyin kimyasını bozup depresyona yol açtığı bilinmektedir. Bağımlılarında ciddi kalıcı depresyon oluşmaktadır. Kokainden ve Eroin’den daha kuvvetli bağımlılık yapan bir maddedir. Kullanıcılarında normalde zevk alınması gereken faaliyetlerden zevk alamama, yaşam zevkinin kaybolması hali belirgindir.. Haz yitimi genellikle psikotik depresyonlarda karşılaşılan bir durumdur.
Uzun süre metamfetamin kullananlarda, beyinlerinde dopamin hücreleri zarar görmesi ve zamanla dopamin seviyesinin azalması sonucunda
Parkinson hastalığındaki gibi bir takım ciddi hareket bozuklukları oluşur.
Kullanıcılar bir takım psikoz ve paranoid bozukluklar, özellikle gerçekte var olmayan deride veya deri altında cisimlerin varlığı,
Kronik metamfetamin bağımlılığı hastalarında derilerinin altında gezinen böcek olduğu yönünde halüsinasyonları tipiktir.
ve işitsel halüsinasyonlar, duygu durum dengesizlikleri, saplantılar, kuruntular sergileyebilirler. Paranoya, şüphecilik, alınganlık, şiddet davranışı, bununla birlikte duygu durumunda ani yükselmeler ve düşmeler metamfetamin kullanımıyla eşlik eden çok ciddi psikiyatrik belirtiler olarak önümüze çıkmaktadır
Devamlı kullanıcılarında meth ağzı denen diş çürükleri gözükür, bağışıklık sistemi baskılanır. Bu kişilerde stafilokok enfeksiyonları sıktır. Kilo kaybı ve kısa dönem libido artışı, ardından erektil disfonksiyon da bilinen etkilerindendir.
Kuvvetli sistemik reaksiyon ile ölüm görülebilir.
Tedavi, tüm bağımlılarda olduğu gibi kişinin istekli ve çabası esastır. Tedavi hem bağımlılık sonucu oluşan krizleri önlemek, hemde maddenin oluşturduğu madde kullanımına bağlı ruhsal sorunları tedaviye yönelik olmalıdır. Bağımlılıkta temel sorun, kişinin kendini kontrol edememesidir.
Bağımlılıkta temel sorun, kişinin kendini kontrol edememesidir.
Kişinin yaşı, kullandığı maddenin miktarı, kullanım süresi, ne kadar süredir kullandığı önemlidir.
Maddeyi bıraktıktan sonra en az iki hafta süren bağımlılık halleri tedavisi dalgalı bir seyir izler. Böylece tekrar aynı sürece girilebilir.
Tedavi seçenekleri. Bağımlılık yapıcı etkisinin yüksek olması ve maddeye karşı aşırı kullanma isteği nedeniyle mutlak doktor kontrolünde tedavi uygulanır.
Arınma süreci ve arınma sonrası; maddeye tekrar yönelmeyi engellemek için destekleyici terapi. Kişi madde kullandığı takdirde maddenin etki etmesine, haz vermesine izin vermez. ilaç tedavileri dışında psikososyal müdahaleler gerekmektedir. Kişinin madde kullanılan kişilerden ve ortamlarda uzak durması, yaşam biçimini değiştirmesi önemlidir.
Özellikle terapi almazsa kişi stresli de olsa neşeli de olsa ilk döneceği şey madde olur.
Bazı olgular da var ki tek tedaviyle düzelebilir